โลหิตจางระหว่างตั้งครรภ์

โลหิตจาง คือ ภาวะที่มีฮีโมโกลบินต่ำกว่าปกติ ค่าปกติของความเข้มข้นของเลือด ในผู้ชายจะมีฮีโมโกลบินประมาณ 15 กรัมต่อเลือด 100 มิลลิมิตร หรือกรัมเปอร์เซ็นต์

สำหรับผู้หญิงค่าปกติจะประมาณ 14 กรัมเปอร์เซ็นต์ในภาวะที่ไม่ได้ตั้งครรภ์ ถ้าค่าต่ำกว่า 11 กรัมเปอร์เซ็นต์ จัดว่าเป็นโรคเลือดจาง

ในระหว่างตั้งครรภ์ถ้ามีฮีโมโกลบิลต่ำกว่า 11 กรัมเปอร์เซนต์ ในไตรมาสที่หนึ่ง และสาม และต่ำกว่า 10.5 กรัมเปอร์เซนต์ ในไตรมาสที่สอง ก็ถือว่าเป็นโรคโลหิตจาง เพราะในระยะการตั้งครรภ์นี้จะมีปริมาตรน้ำเลือดเพิ่มขึ้น ทำให้ความเข้มข้นของเลือดลดลงกว่าปกติ

โลหิตจางในแม่ตั้งครรภ์เกิดจากหลายสาเหตุ:

• ขาดธาตุเหล็ก
• ขาดกรดโฟลิค เพราะกินอาหารไม่ครบถ้วน เช่น ไม่กินผักสด หรือพืชประเภทถั่ว
• สูญเสียเลือดขณะตั้งครรภ์ เช่น มีภาวะรกเกาะต่ำ ทำให้เลือดออกทางช่องคลอดเป็นระยะๆ หรือมีการเสียเลือดจากเป็นพยาธิปากขอ
• ว่าที่คุณแม่เป็นพาหะหรือมีพันธุกรรมแฝงของธาลัสซีเมีย โดยสถิติคนไทยเป็นพาหะของโรคนี้กันค่อนข้างมาก
• มีความผิดปกติของไขกระดูก แต่โรคนี้พบได้น้อย

ผลกระทบของโลหิตจางต่อสตรีตั้งครรภ์

• คุณแม่จะมีอาการอ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย
• หัวใจต้องทำงานหนักขึ้น  ทำให้หัวใจล้มเหลวได้ง่าย
• เสี่ยงต่อการคลอดก่อนกำหนด
• เสี่ยงต่อการแท้ง
• เสียเลือดจากการคลอดหรือการตั้งครรภ์  ทำให้ช็อคหรือไตล้มเหลวได้ง่าย
• ติดเชื้อได้ง่ายกว่าปกติ
• ทารกโตช้าในครรภ์

การวินิจฉัยว่าเป็นภาวะโลหิตจางหรือไม่

ต้องตรวจเลือดเพิ่มเติม หลังจากนั้นสูติแพทย์ก็จะรักษาอาการตามสาเหตุ 

• ถ้าเกิดจากการขาดธาตุเหล็ก เพียงแค่เพิ่มธาตุเหล็กให้คุณแม่ พัฒนาการของทารกในครรภ์ ก็จะเข้าสู่ภาวะปกติได้ภายใน 1 สัปดาห์
• ถ้าเป็นภาวะโลหิตจางที่เกิดจากการเป็นพาหะหรือมีพันธุกรรมแฝงของธาลัสซีเมีย แพทย์จำเป็นต้องตรวจเลือดของคู่สมรสด้วย หากว่าที่คุณแม่เป็นพาหะของธาลัสซีเมียเพียงคนเดียว ทารกในครรภ์ก็จะเป็นปกติ แต่มีโอกาสเป็นพาหะหรือมีพันธุกรรมแฝงเหมือนแม่ ประมาณร้อยละ 50 แต่ถ้าตรวจพบว่า ว่าที่คุณพ่อเป็นพาหะของธาลัสซีเมียด้วย เด็กในท้อง จะมีโอกาสเป็นโรคธาลัสซีเมีย ร้อยละ 25

สำหรับคุณแม่ที่ไม่มีภาวะโลหิตจาง ก็จำเป็นต้องเสริมธาตุเหล็กเช่นเดียวกัน การกินอาหารให้ครบ 5 หมู่ตามปกติ ไม่สามารถชดเชยธาตุเหล็กให้เพียงพอกับพัฒนาการของลูกในท้องได้ เพราะธาตุเหล็กเป็นสารอาหารที่ร่างกายดูดซึมได้น้อย เพียงร้อยละ 10 ของปริมาณที่กินเข้าไปเท่านั้น

การป้องกัน ก่อนตั้งครรภ์ควรมีการตรวจเช็คร่างกายว่ามีโลหิตจางหรือไม่ ถ้าเป็นโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก ควรรับประทานอาหารเสริมให้ร่างกายเป็นปกติก่อนจึงตั้งครรภ์ ส่วนโรคโลหิตจางจากโรคเลือดธาลัสซีเมีย สามารถตรวจคัดกรองได้ว่าลูกจะเสี่ยงหรือไม่ โดยการตรวจเลือดของพ่อแม่ว่าเป็นพาหะหรือไม่